این روزها مهمترین نکته در مورد مسائل تربیتی کودکان، رشد اخلاقی آنها بوده که نقش موثری در افزایش کیفیت زندگی‌شان دارد. نیکوکاری یکی از فضایل اخلاقی است که در اثر حاضر و تاثیر عوامل مختلف بر روحیات و اخلاق کودکان، یک نیاز ضروری محسوب میشود.
این موضوع اهمیت زیادی داشته و مسئولیت آموزش فضائل اخلاقی بر عهده والدین، معلمان و مسئولین امور تربیتی خواهد بود. ما در این مقاله در سایت خیریه علی اصغر سعی داریم با موضوع آموزش نیکوکاری به کودکان و ارائه راهکارها و مراحل انجام این کار، به شما به‌عنوان والدین و معلمین نسل آینده‌ساز کشور، کمک کرده و راهنمایی جامع برای رشد اخلاقی فرزندان‌تان ارائه دهیم.
اهمیت آموزش نیکوکاری به کودکان
یکی از سخت‌ترین وظایفی که والدین، مربیان و جامعه در قبال کودکان بر‌عهده دارند، آموختن مفاهیم ارزش‌های اخلاقی به آنها‌ست. قبل از توضیح هر چیز ابتدا باید بدانیم تلاش ما برای آموزش نیکوکاری به کودکان چه اهمیتی دارد و چگونه باید انجام شود تا تاثیر بهتری بر‌جای بگذارد. شايد شما نیز به این باور رسیده‌اید که برای ایجاد جهانی بهتر باید از خودمان شروع کنیم و نسل آینده را بخشنده‌تر و اخلاق مدار‌تر از نسل قبل پرورش دهیم.
بد نیست که بدانید، کمک به دیگران موجب ایجاد احساس رضایت و مفید بودن در افراد میشود. با این کار روابط اجتماعی بهبود می‌یابد و باعث میشود افراد شاد‌تری باشیم. افراد بخشنده کمتر دچار بیماری‌هایی نظیر افسردگی هستند و گاهی بخشش باعث کاهش فشار‌خون و استرس میشود. (منبع) پس آموزش نیکوکاری به کودک نه تنها به سلامتی آنها کمک بیشتری می‌کند بلکه باعث به وجود آمدن یک جامعه آرمانی با حفظ ارزش‌ها انسانی خواهد شد.
چرا کودکان دوست ندارند وسایل شان را به دیگران بدهند؟
دلایل مختلفی برای تمایل نداشتن کودکان برای به اشتراک گذاشتن وسایل‌شان وجود دارد. درک این موضوع می‌تواند به والدین و مربیان کمک کند تا با همدلی و صبوری، این مرحله از رشد کودکان را که امری طبیعی است مدیریت کرده و به مرور زمان مهارت‌های اجتماعی مورد نیاز برای اشتراک گذاری را به آنها پرورش دهند. برخی از این دلایل عبارتند از:
ترس از دست دادن: ممکن است کودک بترسد که اگر وسایل خود را به دوستش دهد، آن را خراب کند یا اینکه دیگر آن را پس ندهد. این ترس می‌تواند ناشی از شنیده‌های دیگران یا تجربیات قبلی وی باشد.
احساس وابستگی: بعضی از وسایل کودکان، نظیر پتوی نرم یا اسباب‌بازی‌هایی که دوست دارند، برای‌شان جنبه عاطفی دارند و به نوعی با داشتن آنها احساس آرامش و امنیت می‌کنند و جدا شدن از آنها می‌تواند برای کودکان استرس به وجود آورد.
احساس تعلق و مالکیت: کودکان درک بسیار قوی از مالکیت دارند و در واقع وسایل‌شان را بخشی از خود می‌دانند. ممکن است آنها نگران شوند که با اشتراک گذاشتن، وسایل‌شان آسیب ببیند یا اینکه کنترل خود را بر آنها از دسته داده و داشته‌هایشان را گم کنند.
تربیت و تاثیر محیط: نحوه تربیت کودک و محیطی که در آن رشد می‌کند نیز می‌تواند در تمایل وی به اشتراک‌گذاری موثر واقع شود. در خانواده‌هایی که بخشش و کمک به دیگران ارزش محسوب میشود فرزندان نیز علاقه بیشتری به اشتراک‌گذاری دارند.
کمبود اعتمادبه‌نفس: عده‌ای از کودکان به دلیل نداشتن اعتماد به نفس کافی از اشتراک‌گذاری وسایل‌شان با دیگران خود‌داری می‌کنند. آنها نگران هستند که شاید دیگران وسایل‌شان را دوست نداشته و از این بابت آنها مورد تمسخر واقع شوند.
روش ها و مراحل و راهکارهای آموزش نیکوکاری به کودکان
آموزش نیکوکاری به کودکان، علاوه براین‌که به رشد شخصیت اخلاقی آنها کمک شایانی می‌کند، موجب درک بهتر کودکان از جامعه و نیازهای اطرافیان نیز میشود. در ادامه شما را با روش‌ها، مراحل و راهکارهای مناسب برای این مهم آشنا خواهیم کرد.
۱. روش‌های آموزش نیکوکاری به کودکان
روش‌های مختلفی هستند که میتوانید به کودکان خود نیکوکاری را آموزش دهید و این فضیلت اخلاقی را در آنها نهادینه کنید. این روش‌ها عبارتنداز:
به تدریج و به حوصله پیش بروید: به این موضوع توجه کنید که یادگیری نیکوکاری یک فرایند تدریجی بوده و به صبر و حوصله نیاز دارد. به کودک خود اجازه دهید ابتدا وسایلی را که برای او از اهمیت کمتری برخوردار هستند به اشتراک بگذارد. پس کودک خود را تحت فشار قرار ندهید و به وی فرصت دهید که این مهارت را به تدریج بیاموزد.
از قانون نوبت کمک بگیرید: به کودکان آموزش دهید که می‌توانند وسایل خود را برای مدتی مشخص به دوستان خود بدهند و دوباره پس بگیرند. این کار احساس امنیت را در کودکان افزایش می‌دهد.
با کودک خود همدلی کنید: این احساس را در کودک خود به‌وجود آورید که او را درک می‌کنید و به او این حق را می‌دهید که در مورد وسایل شخصی‌اش تصمیم بگیرد. با این حال با کودک خود در مورد فواید اشتراک‌گذاری و اینکه این کار چقدر می‌تواند برایش لذت‌بخش باشد صحبت کنید. سخاوتمندی تنها برای افراد غریبه نیست بلکه به فرزندتان بیاموزید که با خانواده خود نیز با گذشت رفتار کنند.
از تحسین و تشویق استفاده کنید: زمانی که کودک شما در زمینه اشتراک‌گذاری رفتار خوبی نشان داد، وی را تحسین کنید. با این کار شما کودک را به تکرار این رفتار خوب ترغیب و تشویق می‌کنید.
آموزش نیکوکاری با فعالیت‌های ادبی: فعالیت‌های ادبی نظیر شعر، قصه و نمایش برای رشد تفکر و همچنین پرورش ارزش‌های اخلاقی در کودکان یک ابزار بسیار موثر است. عناصر ادبی کمک بسیار زیادی به قدرت تخیل، انسجام فکری کودک، تمرکز و داوری کودک می‌کند و وی را برای رویارویی با مسائل و معاشرت با دیگران آماده می‌سازند.
آشنایی با مناسبت‌هایی که حول عمل خیر شکل گرفته اند: با شرکت کردن خودتان همراه بچه در این مناسبت‌ها مثل روز احسان و نیکوکاری یا پویش اطعام غدیر کودک شما با موقعیت‌هایی که کمک کردن در آنها متداول است، آشنا خواهد شد. میتوانید در این روزها به کودک یاد بدهید که مثلا نذر چیست؟ و از فضایل ماه مبارک رمضان و کار نیک در این ماه به او بگویید. همچنین از فلسفه زکات و مصارف آن سخن بگویید.
۲. مراحل آموزش نیکوکاری به کودکان
مراحل این تعالیم می‌تواند شامل موارد زیر باشد، ولی ممکن است هر کودک با طی مراحل بیشتری با این کار خداپسندانه آشنا شود.
آشنا کردن کودک با مفهوم نیکوکاری: ابتدا کودک خود را با مفهوم سخاوت، بخشش، “انفاق چیست؟” و انواع نذر آشنا کنید. برای این منظور میتوانید از بازی، داستان یا مثال استفاده کنید.
به وجود آوردن انگیزه در کودکان: برای اینکه بتوانید در کودکان انگیزه انجام کارهای نیک را به وجود آورید، در مورد فواید سخاوتمندی و تاثیرگذاری آن بر روی زندگی دیگران صحبت کنید. یا میتوانید فیلم ها و کارتون هایی را به آنها نشان دهید که همکاری و کمک به هم نوع در آنها پر رنگ است. مثلا دیدن کارتون‌هایی که در آنها مفهوم “یتیم کیست” توضیح داده میشود.
سن کودک را در نظر بگیرید: روش‌های آموزشی باید متناسب با سن کودک باشد. برای مثال برای کودکان کوچکتر از مثال‌های عینی یا داستان‌های ساده استفاده کنید. اما برای کودکان بزرگتر، میتوانید از مسائل پیچیده‌تر نظیر حقوق بشر و عدالت اجتماعی سخن بگویید.
کودک را در کارهای نیک مشارکت دهید: اجازه دهید کودکانتان در پخش غذای نذری تاسوعا به همسایه ها، با شما همکاری کنند. همچنین انداختن پول در صندوق صدقات خانگی یا خیابان با همکاری کودکان نیز تاثیر بسیار زیادی در یادگیری معنای بخشش به آنها دارد. یا مطلب “لیست کارهای خیرخواهانه” را بخوانید و در هر کدام که میتوانید کودک خود را مشارکت دهید.
۳. راهکارهای آموزش نیکوکاری به کودکان
آموزش نیکوکاری به کودک، علاوه بر آنکه به رشد شخصیت و اخلاق آنها کمک می‌کند، می‌تواند جامعه‌ای همدل‌تر و مهربان‌تر بسازد. در ادامه به برخی از راهکارهای مؤثر در این زمینه اشاره خواهیم کرد:
الگوسازی: کودکان، به ویژه در سنین پایین‌تر، از رفتار والدین و اطرافیان خود الگو می‌گیرند. بنابراین، والدین و مربیان باید در عمل، نیکوکاری و کمک به نیازمندان را به کودکان نشان دهند. برای مثال، می‌توان به نیازمندان کمک کرد، در امور خیریه شرکت کرد و یا به صورت داوطلبانه در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کرد.
ایجاد فرصت برای نیکوکاری: کودکان باید فرصت داشته باشند تا نیکوکاری را در عمل نشان دهند. برای این کار می‌توان از آنها خواست که در کارهای خانه به دیگران کمک کنند، به دوستان و همکلاسی‌های خود یاری برسانند و یا در فعالیت‌های خیریه شرکت کنند.
استفاده از بازی و سرگرمی: بازی و سرگرمی می‌تواند ابزار مؤثری برای آموزش نیکوکاری به کودکان باشد. برای مثال، می‌توان از بازی‌های نقش‌آفرینی استفاده کرد که در آنها کودکان نقش افراد نیکوکار را بازی می‌کنند. همچنین می‌توان از کتاب‌ها و داستان‌های کودکانه که در مورد نیکوکاری هستند، استفاده کرد.
مشارکت کودکان در تصمیم‌گیری‌ها: کودکان را باید در تصمیم‌گیری‌های مربوط به امور خیریه مشارکت داد. برای مثال، می‌توان از آنها خواست که در مورد نحوه کمک به ایتام نظر بدهند و یا در انتخاب پروژه‌های خیریه مشارکت کنند.
تداوم و استمرار: این تعالیم باید به صورت مداوم و مستمر انجام شود. برای این کار باید از روش‌های مختلف آموزشی استفاده کرد و به کودکان فرصت داد تا در موقعیت‌های مختلف، نیکوکاری کنند.
آشنایی با خیریه‌ها: میتوانید با بردن فرزندتان به خیریه و مدتی در آنجا بودن، او را با فعالیت‌های خیر و تاثیراتشان آشنا کنید تا آنها انواع موسسات خیریه را نیز بشناسند.
کلام پایانی
هنگامی که روی نیکوکاری و همدلی متمرکز می‌شویم، درد و رنج دیگران را بهتر درک می‌کنیم. هم فعالیت‌های نیکوکارانه و هم کمک‌های مالی شما به سازمان‌ها و نهادهای مختلف می‌تواند کمک بسیار بزرگی به نیازمندان کند. هنگامی که تمام راهکارهای نیکوکار شدن را به نمایش بگذارید، کودکان جنبه های مثبت سخاوت و نیکوکاری را در زندگی بهتر درک خواهند کرد.
این فعالیت‌ها امور ساده‌ای هستند که به زندگی هر فرد در جامعه اعتبار و ارزش می‌بخشد. شما میتوانید با بهره گیری از مطالب بالا به کودک خود در راستای تبدیل شدن به فردی مسئولیت‌پذیر و سخاوتمند کمک کرده و ازشمند بودن نقش وی در ساختن جامعه‌ای سالم را به اثبات برسانید.
