یتیم کیست؟ به کودکی گفته میشود که پدرش را قبل از رسیدن به سن بلوغ از دست داده باشد. در اصطلاح فقهی، فرقی نمی‌کند که آن کودک دختر باشد یا پسر. در قرآن کریم و روایات اسلامی، تأکید فراوانی بر اهمیت یتیم‌نوازی شده است. در روایات آمده است که کسی که یتیمی را سرپرستی کند، در بهشت با پیامبر (ص) هم‌نشین خواهد بود.
یتیم‌نوازی تاثیرات مثبت زیادی در زندگی دنیوی و اخروی انسان دارد و باعث رفع مشکلات و گرفتاری‌های دنیوی و اخروی میشود. در قرآن کریم، بی‌توجهی به یتیمان به عنوان یکی از عوامل دوری از رحمت الهی ذکر شده است. پیامبر اکرم (ص) در روایات متعددی، مسلمانان را به یتیم‌نوازی و سرپرستی از یتیمان تشویق کرده‌اند. با توجه به اهمیت موضوع “یتیم کیست” و تاکیدات که در اسلام به یتیم نوازی شده است، در این مقاله قصد داریم مطالبی در این زمینه ذکر کنیم.
یتیم کیست؟
یتیم کیست و آیا کسانیکه مادر خود را از دست داده‌اند، یتیم محسوب میشوند؟ شاید این سوال برای شما نیز مطرح شده باشد. در پاسخ باید بگوییم که، یتیم به کودکانی اطلاق میشود که قبل از رسیدن به سن بلوغ پدر خود را از دست داده‌اند. در واقع کسانیکه به سن بلوغ رسیده و پس از آن پدر خود را از دست داده‌اند، یتیم محسوب نمی‌شوند. همچنین کودکانی که مادر خود را از دست می‌دهند، یتیم نیستند.
با توجه به شرایط روحی و مالی کودکان یتیم، اسلام توجه ویژه‌ای به این افراد داشته و در قرآن و روایات، دستورات فراوانی در مورد حمایت و سرپرستی از آنها وجود دارد. (چه سرپرستی معنوی فرزند و چه سرپرستی از نوع دیگر) کودک یتیم نیازهای متعددی دارد که رسیدگی و توجه به آنها ثواب دنیوی و اخروی فراوانی در پی خواهد داشت.
باید توجه داشت که برخی یتیمان در سن پایین مجبور میشوند کار کنند و خرج زندگی خود و خانواده خود را بدهند که در این صورت به آنها کودک کار گفته میشود.
منظور از یتیم نوازی چیست؟
یتیم نوازی به معنای حمایت و سرپرستی از کودکان یتیم است. این حمایت می‌تواند شامل حمایت مادی، عاطفی و معنوی باشد. یکی از مهم‌ترین نکات در مقوله یتیم نوازي، احترام و اکرام به یتیم است. به این معنا که باید به یتیم احترام گذاشت و از تحقیر و آزار وی خودداری کرد. در واقع، یتیم نوازی فقط این نیست که به او آب و نان بدهیم و مشکلات مالی‌اش را برطرف کنیم، بلکه نکته اساسی احترام و اکرام یتیم است.
بیشتر بدانید: نحوه کمک به ایتام
یتیم نوازی پیامبر و سیره اهل بیت
یتیم‌نوازی در سیره پیامبر (ص) و اهل بیت از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. آنان همواره با رفتار و گفتار خود، مسلمانان را به اهمیت این موضوع ترغیب می‌کردند.
پیامبر اکرم (ص) در حدیثی فرمودند: «من و سرپرست یتیم در بهشت این‌گونه‌ایم»، و به انگشت سبابه و وسطی خود اشاره کردند. ایشان به مسلمانان سفارش می کردند که بهترین خانه مسلمانان آن خانه‌ای است که در آن یتیمی زندگی کند که با وی به نیکی رفتار شود و بدترین منزل‌ها آن است که در آنجا به یتیمی اهانت گردد.
اهل بیت (ع) نیز همواره یتیمان را مورد لطف و محبت خود قرار می‌دادند. چنان که امام علی (ع) در دوران خلافت خود، توجه ویژه‌ای به یتیمان داشتند و شخصاً به امور آنان رسیدگی می‌کردند. امام حسن (ع) و امام حسین (ع) نیز با یتیمان مهربان بودند و آنان را مورد نوازش قرار می‌دادند.
سیره اهل بیت (ع) همواره بر این بوده است که به یتیمان احترام بگذارند، نیازهای آنان را برطرف کنند و آنان را در جامعه مورد حمایت قرار دهند. امام علی (ع) شخصاً به امور یتیمان رسیدگی می‌کردند و نیازهای آنان را برطرف می‌کردند. در واقع، اهل بیت (ع) همواره به یتیمان احترام می‌گذاشتند و آنان را مورد اکرام قرار می‌دادند.
ثواب یتیم نوازی و اکرام یتیم
یتیم‌نوازی و اکرام یتیم در اسلام از جایگاه والایی برخوردار است و ثواب و پاداش‌های فراوانی برای آن در نظر گرفته شده است. این عمل ثواب‌های دنیوی و اخروی فراوانی داشته و موجب نرمی قلب و برآورده شدن حاجات میشود. (یکی از بهترین نذر برای گرفتن حاجت، گرفتن دست ایتام است.)
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «آیا دوست داری دلت نرم و آرزویت برآورده شود؟ بر یتیم ترحم کن و دست محبت بر سر او بکش و از غذای خود به او بخوران تا قلبت نرم و حاجتت روا گردد.»
رفع مشکلات و گرفتاری‌ها و برکت در مال و زندگی نیز از ثواب‌های دنیوی رسیدگی به امور یتیمان است. ثواب‌های اخروی زیادی نیز برای این عمل خیر ذکر شده که از مهم‌ترین آنها می‌توان به هم‌نشینی با پیامبر (ص) در بهشت، دوری از عذاب الهی، ورود به بهشت و تغییرات مثبت در نامه اعمال اشاره کرد. به طور خلاصه، توجه به اینکه یتیم کیست و همچنین اکرام یتیم، علاوه بر اینکه عملی انسانی و اخلاقی است، باعث جلب رضایت خداوند و کسب ثواب و پاداش‌های فراوان در دنیا و آخرت میشود.
بیشتر بدانید: انفاق چیست؟
رفتار صحیح با یتیم
رفتار صحیح با یتیم، رفتاری است که مبتنی بر احترام، محبت، و توجه به نیازهای او باشد. در اینجا به برخی از نکات کلیدی در این زمینه اشاره می‌کنیم:
1. احترام و اکرام
یتیم را به نام نیکو صدا بزنید و از به کار بردن الفاظ تحقیرآمیز خودداری کنید. ضمن اینکه به او احترام می‌گذارید و او را در جمع مورد تکریم قرار می‌دهید، به نظرات و خواسته‌های او توجه کرده و به او فرصت ابراز وجود بدهید.
2. محبت و مهربانی
با یتیم مهربان و دلسوز باشید و او را مورد نوازش قرار دهید. به وی محبت کنید و کمبودهای عاطفی‌اش را جبران کنید همچنین به او احساس امنیت و آرامش بدهید.
3. توجه به نیازهای مادی
یکی دیگر از نکات مربوط به رفتار صحیح با یتیم، برطرف کردن نیازهای مادی وی و کمک به برآوردن آرزوی ایتام است. یعنی به او غذا، پوشاک، و مسکن مناسب بدهید و هزینه تحصیل و درمان او را تأمین کنید. (کمک هزینه لوازم تحریر) همچنین توجه به نیازهای معنوی، رفتار منصفانه، حفظ کرامت انسانی و پرهیز از ترحم بی‌جا، از رفتارهای سالم و بدون منتی هستند که در مواجه شدن با یتیم باید داشته باشیم.
در واقع درک این که یتیم کیست و چه نیازهایی دارد، خود موجب میشود یک انسان آگاه و با ایمان، رفتاری صحیح و قابل قبول با وی داشته باشد، تا ضمن حفظ کرامت و عزت نفس کودک یتیم، نیازهای مادی و معنوی‌اش نیز برطرف شود. یکی از راه های آن کمک به زنان سرپرست خانوار و مادران ایتام است که باعث میشود گره‌های خانواده یتیمان باز شود.
کلام پایانی
در این مقاله با پاسخ به سوال یتیم کیست، سعی کردیم شما را با شرایط این افراد آشنا کنیم و از نیازها و همچنین رفتار درست با آنها صحبت کردیم.
در حدیثی از رسول اکرم (ص) می‌خوانیم: «سوگند به کسی که جانم در قبضه‌ی قدرت اوست، هر مسلمانی که سرپرستیِ یتیمی را به عهده بگیرد و بخوبی از عهده‌ی ولایت و سرپرستی آن یتیم برآید و دست محبت بر سر او بکشد به عدد هر مویی که از زیردستش می‌گذرد خداوند متعال یک درجه مقام او را بالا می‌برد یک ثواب در نامه‌ی عمل وی می‌نویسد و یک گناه از او کم می‌کند.»
یتیم نوازی پیامبر یک الگوی مناسب برای همه مسلمین است و آیات و روایتی که در این زمینه ذکر شده‌اند، همگی بر اهمیت رسیدگی به یتیمان تاکید دارند. اگر شما هم می‌خواهید از یتیمان کشور حمایت کنید، می‌توانید با مشاورین ما در خیریه تماس بگیرید و روش مورد علاقه خود را انتخاب کنید.
